Mogelijk heeft je kind al eens dyslexiesoftware geprobeerd die het leren met dyslexie zou moeten vergemakkelijken? Het komt vaak voor dat jongeren de interesse verliezen wanneer ze merken dat de tekst wordt voorgelezen door een computerstem. Kinderen hebben meerdere malen aan mij aangegeven dat ze een robotstem niet fijn vinden om naar te luisteren. Hoe komt het dat een robotstem zo lastig is voor dyslectische kinderen en waarom bestaat de robotstem dan nog?

Ingesproken teksten vs. automatische voorleesfunctie van de ‘robotstem’

Bij auditieve, horende hulpmiddelen kan er onderscheid worden gemaakt tussen de ingesproken teksten en de automatische voorleesfunctie. Bij de ingesproken teksten is er daadwerkelijk iemand geweest die de tekst woord-voor-woord heeft ingesproken. Daarmee wordt de tekst natuurlijker en dit komt ten goede van het tekstbegrip. Software waarbij gebruik wordt gemaakt van de ingesproken teksten zijn de bestanden van Dedicon voor schoolboeken en Superboek voor voorleesboeken. Je kan je voorstellen dat het inspreken van boeken zeer tijdrovend is en daarmee duurder. Daarom worden er bij deze organisaties vaak een beroep gedaan op vrijwilligers om de teksten voor te lezen. Het nadeel van ingesproken teksten is dat je niet kan kiezen uit verschillende stemmen. Er is maar 1 stem beschikbaar en als je deze niet fijn vindt om naar te luisteren, heb je simpelweg pech.

Bij de automatische voorleesfunctie is het de tekst-naar-spraak software waardoor de tekst wordt voorgelezen. Het voordeel van deze software is dat de stem zelf gekozen kan worden die het kind het fijnste vindt klinken. Voorbeelden waarbij gebruik wordt gemaakt van tekst-naar-spraak software zijn Kurzweil en Sprint plus.  Voor deze stemmen geldt dat ze computergestuurd zijn en dus klinken als een robot. Maar wat maakt het nou dat deze stem niet fijn is om naar te luisteren?

De intonatie

Het dyslectisch kind kiest doorgaans voor een hulpmiddel omdat het begrip achter blijft wanneer hij of zij zelf de tekst moet gaan lezen. De intonatie waarmee de zin en woorden worden uitgesproken zijn van groot belang. Het begrip van de zin zit in de manier waarop je iets uitspreekt en op welke woorden de nadruk wordt gelegd. Zo kan je de simpele zin ‘De kip zit op het hek’ al op veel verschillende manieren uitspreken. Je kan de nadruk leggen op het stukje ‘De kip’ waarmee je insinueert dat het geen fazant is of een kalkoen. Ook kan je de nadruk leggen op het woordje ‘op’. Waarmee je laat zien dat de kip niet voor of achter het hek zit.  Intonatie zegt enorm veel en door de intonatie begrijpen wij deze zin beter. Intonatie ontstaat wanneer de zin wordt voorgelezen door een daadwerkelijk persoon. Moet je voorstellen wanneer deze zin door een robotstem wordt voorgelezen…

Tip

Deze tip heb ik direct van een leerling die heeft leren werken met het programma Kurzweil. Hij heeft het programma eigen gemaakt en daarmee ook leren wennen aan de computerstem. Zijn conclusie: ‘Ideaal is het niet maar als ik moet kiezen tussen het zelf lezen of door een computerstem laten voorlezen, kies ik toch voor de computerstem. Het zelf lezen duurt namelijk veel langer.’ Kortom, de tip is dat je zoon of dochter zelf de keuze moet maken en dan moet leren wennen aan de computerstem.

Het belang zit dus in de intonatie waarmee de tekst wordt voorgelezen en de automatische voorleesfunctie is nog niet zover ontwikkeld dat het natuurlijk klinkt. Het is simpelweg te tijdrovend en dus te duur om alle teksten in te laten spreken door een persoon. De techniek verandert snel en ik verwacht dat we steeds vloeiendere automatische voorleessoftware gaan krijgen zodat de robotstem voorgoed verleden tijd is. Voor nu blijft dat nog even dromen. Ik heb de meest ideale computerstem nog niet gevonden, jullie wel? Ik hoor het graag in een onderstaande reactie!

Auteur: Loes de Jong-Janbroers